[Δ]εν περνά καν από τον νου ένα αλλόκοτο ενδεχόμενο· ότι ο περιπατητής ερειπίων Κυριακός Αγκωνίτης δεν μιλά διόλου μεταφορικά ή γενικά για την εποχή του, όταν λέει πως επιδιώκει την επαναφορά των νεκρών, παρά κυριολεκτεί, εννοεί ακριβώς ό,τι λέει. Η σχεδόν εξωφρενική αυτή πιθανότητα θα σήμαινε ότι ο ερειπιογράφος Κυριακός ασκούνταν όντως σε μιαν ars ή τεχνική, με την οποία επιχειρούσε να ανασύρει στο παρόν ψυχικά φορτία αλλιώς αμετάκλητα αποθεμένα στη νέκρα του παρελθόντος.
Το απόσπασμα αυτό, από τη δεύτερη μόλις σελίδα του πρώτου από τα επτά κυρίως κεφάλαια του Αλλόκοτου ελληνισμού, με έκανε να καταλάβω ότι το συγκεκριμένο βιβλίο με αφορά σε βαθμό που δεν είχα υποψιαστεί, μιας και αναφέρεται σε έναν τρόπον τινά νεκρομάντη της ύστερης βυζαντινής εποχής. Ο οποίος όπως αποκαλύπτεται αργότερα στο κεφάλαιο, ήταν και ένας πρωτοflaneur, ένας μοναχικός παγανιστής που περιπλανιόταν σε ερείπια αρχαιοτήτων, βλέποντας θραύσματα του αρχαίου κόσμου να ζωντανεύουν μπροστά του.
Ο Αλλόκοτος ελληνισμός είναι ένα έργο που καταπιάνεται με επτά ιδιόμορφα πρόσωπα της ελληνικής πνευματικής ιστορίας, άτομα άγνωστα πλέον, που η σκέψη τους χαρακτηριζόταν από κάποιου είδους παρέκκλιση από το κυρίαρχο πνεύμα της εποχής στην οποία έζησαν. Ουτοπική παγανιστική σκέψη, διαφωτισμένη βλασφημία και αίρεση, θηριώδης πλαστογραφία, αποτελούν κάποιες από αυτές τις παρεκκλίσεις. Το βιβλίο αφιερώνει ένα κεφάλαιο σε κάθε πρόσωπο, ιχνηλατώντας τα μονοπάτια της σκέψης του στις ιστορικές συνθήκες της εποχής του, αλλά και την τροχιά του στο ευρύτερο πεδίο της φιλοσοφίας.
Είναι προφανές ότι ο κάθε αναγνώστης δεν θα συντονιστεί εξίσου με καθεμιά από τις επτά μορφές του βιβλίου, ούτε με την εξερεύνηση όλων των φιλοσοφικών ατραπών. Προσωπικά ξεχώρισα τον προαναφερθέντα Κυριακό Αγκωνίτη (με τον οποίο το βίωμα της περιπλάνησης ορθώνεται απέναντι στο αναντίστρεπτο και αμετάκλητο της ιστορίας), τον μυθιστορηματικό τυχοδιώκτη Μιχαήλ Μάρουλλο Ταρχανιώτη (ο οποίος φαίνεται να περιπλανήθηκε στη μαγική Σκυθία και την Κριμαία, στη Μολδαβία, τον Καύκασο και την Αζοφική θάλασσα, και του οποίου κάποιες κρυπτικές περιγραφές τόπων και λαών θυμίζουν την ηρωική φαντασία του Ρόμπερτ Ε. Χάουαρντ), το Φρικτόν Συνοδικόν (τι τίτλος που αξίζει να προστεθεί στους απαγορευμένους τόμους κάποιου σαλεμένου εγχώριου μάγου) από το κεφάλαιο που αφορά τον Χριστόδουλο Παμπλέκη (από τη βλασφημία του οποίου ομολογώ ότι περίμενα περισσότερα), και πάνω από όλους τον ψευδολόγο Κωνσταντίνο Σιμωνίδη, ο οποίος θόλωνε τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας/φαντασίας παρουσιάζοντας δικές του επινοήσεις ως αρχαία κείμενα που είχε ανακαλύψει ο ίδιος (αλλά και τούμπαλιν, υποστηρίζοντας ότι νεοανευρεθέντα κείμενα ήταν δικές του επινοήσεις), και ανυψώνοντας την τέχνη της πλαστογραφίας σε δυσθεώρητα επίπεδα μέσω της ενδελεχούς καταλογογράφησης και της ανάμιξης πραγματικών και επινοημένων στοιχείων.
Εξαιρετικό είναι και το επίμετρο του συγγραφέα, όπου αναπτύσσονται κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες περί του αλλόκοτου. «Αλλόκοτο είναι ό,τι αντιστέκεται», καταλήγει μια ενότητα, και δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο.
Πρόκειται για ένα απολαυστικά γραμμένο ανάγνωσμα (έχοντας διαβάσει και τις Μαύρες διαθήκες του, μπορώ να πω ότι η πένα του Σινιόσογλου είναι ιδιαίτερης λογοτεχνικής αξίας) που φέρνει στο φως επτά πολύ ενδιαφέρουσες προσωπικότητες του ελλαδικού χώρου, μαζί με τα άκρως γοητευτικά νήματα της πνευματικής τους δραστηριότητας.
Να σημειώσω και την ιδιαιτέρως όμορφη αισθητική διάσταση του βιβλίου, και θα κλείσω με ένα απόσπασμα από το επίμετρο:
Μόνο η παρέκκλιση των ατόμων, λέει ο Λουκρήτιος, σπάει τους νόμους του πεπρωμένου, την επ’ άπειρον διαδοχή των αιτίων. Από τη ρήξη αυτή προκύπτει η ελευθερία των έμψυχων όντων, η δύναμη της βούλησης η αποσπασμένη από το πεπρωμένο. Χάρη σε αυτήν έχουμε τη δυνατότητα να αποκλίνουμε κι εμείς στις κινήσεις μας, όχι επειδή είναι προκαθορισμένο το πότε και το πού, αλλά επειδή έτσι θέλουμε. Να πράττω όπως θέλω και ελεύθερα σημαίνει να διατηρώ τη δυνατότητα να λοξεύω.
Συλλογισμοί τέτοιοι εκθέτουν την αφόρητη κοινοτοπία της αριστοτελικής ιδέας ότι ο άνθρωπος είναι ζώο πολιτικό. Διότι δεν είναι μόνον τέτοιο. Άλλοτε είναι ο άνθρωπος ζώο σχισματικό, καθώς γράφει ο Εμίλ Σιοράν, μάλιστα τούτη η δυνατότητα για σχάση συνιστά την ειδοποιό διαφορά της ανθρώπινης ζωής. Ο άνθρωπος τείνει να κινείται έκκεντρα, μοναχικά και λοξά, όπως τα άτομα του Λουκρητίου. Η ζωή του είναι αίρεση και σχίσμα μάλλον, «θρίαμβος του ατόμου, της βούλησης, μια αποκλίνουσα φανέρωση», και αυτός το ζώο σχισματικό που η κοινωνία διαρκώς επιδιώκει να αφομοιώσει. Να είσαι άνθρωπος σημαίνει να μπορείς να σαρκώνεις τη μοναχικότητα και να επιχαίρεις για την εξαίρεσή σου, να συντηρείς ένα ανεπιθύμητο καθεστώς μέσα στο φαινομενικά απάνεμο περιβάλλον της μιας ή άλλης πολιτείας.