«Το σκοτάδι, ή η σκιά του, άρχισε να πέφτει, και μέσα σ’ αυτήν οι μαύροι σύντροφοι της νύχτας αρχίσανε να πετούνε γρήγοροι.»
Η ανθολογία μαύρων διηγημάτων του Δημοσθένη Βουτυρά είναι ένα αναπάντεχο δείγμα ελληνικής λογοτεχνίας του παραδόξου από το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα (όλα τα διηγήματα γράφτηκαν πριν το 1924 σύμφωνα με την εισαγωγή). Πρόκειται για ένα βιβλίο που ζέχνει θάνατο, σκοτάδι κι αλλόκοτο.
Περιλαμβάνει δεκατρείς, μικρές στην πλειοψηφία τους, ιστορίες που αφήνουν μια ονειρική αίσθηση αποσπασματικότητας – σε καθεμία ο συγγραφέας καταπιάνεται με ένα γεγονός πάνω στο οποίο επικεντρώνεται, αφήνοντας στην ομίχλη το παρελθόν και το μέλλον των πρωταγωνιστών. Εδώ κυβερνάνε παντοδύναμοι οι τρόμοι (λαϊκοί, πνευματικοί, ψυχολογικοί), τα ένστικτα, η μοίρα και μια φύση που αναδύει δέος (και λόγω της γλαφυρά λυρικής περιγραφής της). Η εξηγήσεις είναι ανύπαρκτες, τα γεγονότα γαργαλιστικά ασαφή και ανοίκεια, τα δε περιβάλλοντα δυσοίωνα και κατεξοχήν οριακά. Οι ίδιες οι ιστορίες ανθίζουν στα σημεία τομής αντιθετικών εννοιών: ζωή και θάνατος, ύπνος και ξύπνιος, φαντασία και πραγματικότητα, φως και σκοτάδι, ίσκιος και πηγή αυτού.
Στο Τόπος ψυχών ο πρωταγωνιστής περνάει και γοητεύεται από ένα έρημο στοιχειωμένο χωριό. Στο Τροφή στο θάνατο ο άρρωστος θείος βασανίζεται από οράματα. Στη Μαύρη φορεσιά δυο καταζητούμενη κρύβονται σε ένα παρατάφιο καπηλειό. Στην Εκδίκηση που θα έρθει ένας απελπισμένος τεχνίτης ονειρεύεται το τέλος του αφεντικού του. Στο ομώνυμο, ένα μυστηριώδες καράβι με μαύρα γράμματα και σβηστούς ανθρώπους κατατρέχει τη σκέψη του πρωταγωνιστή που φροντίζει με την αδερφή του την άρρωστη μητέρα τους.
Κάποια διηγήματα στο δεύτερο μισό θα μπορούσαν να είναι λίγο πιο ανεπτυγμένα, και η ασάφεια δεν είναι πάντα επιτυχής. Παρόλα αυτά, η συλλογή αποκαλύπτει έναν εξαιρετικό συγγραφέα των αρχών του εικοστού αιώνα, που θυμίζει έναν περισσότερο συμβολικό και πιο καταραμένο Πόε, και σμιλεύει ένα ελληνικότατο γκόθικ, με έμφαση στην παροντική έκφανση και την φαινομενολογία του παραδόξου.
«Και η θάλασσα ορθωνότανε, φώναζε, βούιζε σα να δουλεύανε στα βάθη της μύρια καζάνια μάγων, και φώναζαν, τραγουδούσαν άπειροι δαίμονες μανιακά τραγούδι θανάτου, καταστροφής…»